Word lid
“We leven in een tijd van grote internationale veranderingen. Dat bleek eens te meer eind juni, toen de ogen van de hele wereld gericht waren op Den Haag. De succesvolle NAVO-top werd vrijwel meteen historisch genoemd en inderdaad, het besluit om de defensie-uitgaven fors op te schroeven, markeert ingrijpende en razendsnelle geopolitieke ontwikkelingen die zich voor onze ogen voltrekken.” Dat zei koning Willem-Alexander in zijn Troonrede die hij uitsprak op dinsdag 16 september 2025. Aangezien het Binnenhof nog altijd verbouwd wordt, gebeurde dit net als voorgaande jaren in de Koninklijke Schouwburg te Den Haag. De koning vervolgde: “Tachtig jaar na de bevrijding van ons land zijn vraagstukken van vrede en veiligheid opnieuw urgent.”
Tijdens de door de koning aangehaalde NAVO-top, nog geen 3 maanden geleden gehouden op 24 en 25 juni, hebben NAVO-partners zich gecommitteerd aan een nieuwe NAVO-norm. Die houdt in dat 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) per jaar wordt uitgegeven aan Defensie en 1,5% van het bbp per jaar aan bredere investeringen in relevante uitgaven zoals maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur. Alle NAVO-partners hebben afgesproken in 2035 aan deze nieuwe eisen te voldoen.
Defensie-uitgaven stijgen
Nadat het kabinet Schoof op 3 juni 2025 is gevallen, zien we dat een aantal grote kwesties in de Miljoenennota 2026 worden doorgeschoven naar de toekomst. Dat geldt ook voor de invulling van nieuwe NAVO-norm: het huidige kabinet laat het budgettair verwerken en voorzien van dekking van deze intensiveringen aan een volgend kabinet.
In de Miljoenennota zien we daardoor bijzonder weinig terug van een groeipad richting 2035. Het kabinet geeft volgend jaar circa 26,8 miljard euro uit aan Defensie (inclusief Defensiematerieelbegrotingsfonds). Dat is 2,0% van het bbp, dus daarmee voldoet Nederland ternauwernood aan de oude NAVO-norm. Inclusief steun aan Oekraïne (circa 2,7 miljard) valt dat percentage iets hoger uit. De defensiebegroting loopt vervolgens in de volgende jaren iets op, maar blijft volstrekt onvoldoende om aan de nieuwe NAVO-norm te voldoen.
De koning sprak in zijn Troonrede zijn zorgen uit om de te geringe economische groei. Die is te laag om ons voorzieningenniveau op termijn op peil te houden. Desondanks laat de ontwikkeling van de koopkracht een positief beeld zien: die stijgt volgend jaar met gemiddeld 1,3%. Een kleine verhoging van de arbeidskorting zorgt ervoor dat werkenden iets meer overhouden. Daar staat tegenover dat de eerste schijf van de inkomstenbelasting ook iets hoger wordt. Maar deze positieve cijfers gaan dus wel gepaard met een waarschuwing, dat de welvaart onder druk staat en dat voor de toekomst keuzes nodig zijn.
Het begrotingstekort komt volgend jaar uit op 2,9%, maar daalt daarna weer naar 2,4% een jaar later. De staatsschuld blijft de komende jaren ver onder het in EU-verband afgesproken maximum.
Hoewel de uitgaven voor Defensie hoog lijken, vallen die nog altijd in het niet bij de kosten van ‘Sociale zekerheid en Arbeidsmartkt’ en Zorg (respectievelijk 124,7 miljard en 119,5 miljard euro).
Koning Willem-Alexander noemde in zijn Troonrede de twee Nederlandse luchtverdedigingseenheden en 300 militairen die in Zuidoost-Polen worden gestationeerd, aan de grens met Oekraïne. “Nu de oorlogsdreiging dichterbij is dat de meesten van ons zich kunnen herinneren, zijn wij extra dankbaar voor de inzet van onze militairen en veteranen, voor vrede en veiligheid wereldwijd, in het heden en verleden.”
